काठमाडौं – ह्युमन राइट्स वाचले भदौ २३ र २४ मा भएको आन्दोलनमा राज्यबाट अत्यधिक गैरकानुनी बल प्रयोग भएको जनाएको छ । वाचले १९ नोभेम्बरका दिन सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदनमा दुई दिनको घातक हिंसामा सुरक्षा बल र अन्यको भूमिकाको विश्वसनीय रूपमा अनुसन्धान गर्न आग्रह गरेको छ ।
दुई दिने प्रदर्शनका कारण तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी ओली सत्ताच्यूत भएको र पूर्वप्रधानन्यायाधीश सुशीला कार्कीको नेतृत्वको अन्तरिम सरकार गठन भएको थियो ।
वाचले जेनजी आन्दोलनमा व्यक्ति र भवनहरूमा अत्यधिक बल प्रयोगका साथै आगजनी र भिडले गरेको आक्रमणको अनुसन्धान गर्न आग्रह गर्दै गैरकानूनी कार्यको आदेश दिएका व्यक्तिहरू भए उनीहरूलाई पनि छानबिनको दायरामा ल्याउन भनिएको छ ।
‘प्रहरीले तीन घण्टामा प्रदर्शनकारीहरूमाथि धेरैपटक अन्धाधुन्ध गोली चलाएको थियो, जसमा सेप्टेम्बर ८ मा राजधानी काठमाडौँमा जेन जेड विरोध प्रदर्शनमा राजनीतिमा भ्रष्टाचार र चार दिनअघि लगाइएको व्यापक सामाजिक सञ्जाल प्रतिबन्धको विरुद्ध प्रदर्शन गरिरहेका काठमाडौँमा सत्रजनाको मृत्यु भएको थियो। यसले सेप्टेम्बर ९ मा हिंसाको दोस्रो दिन निम्त्यायो, तर सुरक्षा बलहरूले कारबाही गर्न असफल भएको देखिन्थ्यो । जब मानिसहरूका समूहहरू, केही स्पष्ट रूपमा जेन जेड विरोध प्रदर्शनसँग सम्बन्धित थिएनन्, प्रमुख सरकारी भवनहरूमा आगो लगाए (राजनीतिज्ञ, पत्रकार र अरूलाई आक्रमण गरे) र विद्यालय, व्यवसाय र मिडिया कम्पनीहरूमा आक्रमण गरे,’ ह्युमन राइट्स वाचले भनेको छ ।
वाचले नेपालमा हालै भएको हिंसामा गम्भीर मानवअधिकार उल्लंघन भएको जनाउँदै जिम्मेवारहरूलाई जवाफदेही बनाउनुपर्ने उल्लेख गरेको छ । ‘नपालमा हालै भएको हिंसामा गम्भीर मानवअधिकार उल्लंघन भए। जिम्मेवारहरूलाई जवाफदेही बनाउनुपर्छ, चाहे तिनीहरू सुरक्षा बलहरू हुन् वा राजनीतिक पक्षहरू,’ ह्युमन राइट्स वाचकी उपएसिया निर्देशक मीनाक्षी गांगुलीले भनिन्, ‘सरकारले अनुसन्धान स्वतन्त्र, समयबद्ध र पारदर्शी होस् भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्नुपर्छ र कानून उल्लंघनको लागि जिम्मेवार पाइएका कसैलाई पनि उचित अभियोजनबाट अनुचित रूपमा सुरक्षित नगरियोस् भन्ने कुरा सुनिश्चित गर्नुपर्छ।
दुई दिनको हिंसामा देशभर ७६ जनाको मृत्यु भएको थियो । जेनजी आन्दोलनको अनुसन्धान र छानबिन गर्न सरकारले न्यायिक जाँचबुझ आयोग गठन गरेको छ । ‘कार्की सरकारले भ्रष्टाचार र पर्याप्त जीवनस्तर जस्ता अधिकारहरू सुनिश्चित गर्न असफल भएको कुरालाई पहिचान गरी सम्बोधन गर्नुपर्छ, जसले युवा विरोधलाई उत्प्रेरित गरेको थियो,’ ह्युमन राइट्स वाचले भनेको छ ।
वाचले रिपोर्ट तयार गर्न ५२ जना साक्षी, पीडित, पत्रकार, चिकित्सा पेशेवर, राजनीतिज्ञ र सुरक्षा बलका नजिकका स्रोतहरूसँग अन्तर्वार्ता लिएको, सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरिएका वा अनुसन्धानकर्ताहरूसँग साझा गरिएका प्रमाणित तस्बिरहरू र भिडियोहरू, अस्पतालहरू र विरोध र आगजनी आक्रमणका दृश्यहरूको भ्रमण गरेको जनाउँदै अनुसन्धान काठमाडौँमा केन्द्रित रहेको स्पष्ट पारेको छ ।
ह्युमन राइट्स वाचले भदौ २३ गते संसद वरिपरि भेला भएका युवाहरूलाई तितरबितर पार्न प्रहरीले घातक बल प्रयोग गरेको, मानिसहरूलाई टाउको, छाती र पेटमा गोली हानेको दाबी गरेको छ । भदौ २४ मा सहरभरका प्रदर्शनकारीहरूले प्रहरी चौकीहरूमा आक्रमण, हतियार लुटे र प्रहरीलाई भाग्न बाध्य पारेको जनाएको छ ।
प्रतिक्रिया