उल्का वर्षा कसरी हुन्छ ? आज हुने उल्का वर्षाको कारण

उल्का वर्षा (Meteor Shower) भनेको आकाशमा उल्का र ह्याइपेर्यालेब्योलिड (पृथ्वीको वायुमण्डलमा प्रवेश गर्ने तारा या धूलोका कण) को आगोका झिल्कासँग जस्तो प्रकट हुने प्राकृतिक घटना हो। यसमा पृथ्वीको वायुमण्डलमा प्रवेश गर्ने कणहरू जल्न थाल्छन् र तारा झर्ने जस्तो देखिन्छ। यसलाई “तारा खसेको” पनि भनिन्छ, तर यी साँचो ताराहरू होइनन्, बरु यी धूलोका कण, चट्टान, र कचरा हुन् जुन आकाशमा गतिको साथ प्रवेश गर्छन् र वायुमण्डलमा जल्न थाल्छन्।

उल्का वर्षा कसरी हुन्छ ?

उल्का वर्षा मुख्यत: निम्न प्रक्रिया अनुसार हुन्छ:

पृथ्वी र उल्कापिंडको आन्तरिक गतिबीचको सम्बन्ध: जब पृथ्वी आफ्नो कक्षमा सूर्यको चारैतिर घुम्दै गर्दा, कुनै समय उल्कापिंड वा धूलोका कणहरू जसलाई “धूलो बादल” भनिन्छ, पृथ्वीको कक्षमा आइपुग्छन्।

वायुमण्डलमा प्रवेश: यी कणहरू पृथ्वीको वायुमण्डलमा प्रवेश गर्दा उनीहरूको गति अत्यधिक हुन्छ र जसकारण यी जल्न थाल्छन्।

जल्ने प्रक्रिया: जब यी कणहरू पृथ्वीको वायुमण्डलको उच्च घनत्व क्षेत्र (उच्च वायुमण्डल) मा प्रवेश गर्दछन्, तिनीहरू वायुमण्डलसँग टकराएर बोक्दै हिंड्न थाल्छन् र यस प्रक्रियामा ती कणहरू आगोका झिल्का जस्तो जल्ने प्रक्रिया हुँदै देखिन्छ। यसलाई उल्का वर्षा भनिन्छ।

उल्का वर्षा को कारण

उल्का वर्षा प्रायः धूमकेतुहरू (Comets) का अवशेषबाट हुन्छ। जब कुनै धूमकेतु सूर्यको आसपास घुम्छ, तिनीहरूबाट धूलो र पाटे (Small rocky particles) बाहिर निस्कन्छ। जब पृथ्वी ति पाटेका कणहरू पार गर्छ, तब उल्का वर्षा हुन थाल्छ।

उल्का वर्षाका प्रमुख प्रकार

उल्का वर्षा प्रायः विशेष समयमा नै देखिन्छ। यी घटनाहरू प्रायः बर्षेनि हुने गर्छन् र ती केहि विशिष्ट धूमकेतुहरूको आवागमनसँग सम्बन्धित हुन्छन्। केही प्रमुख उल्का वर्षाका प्रकारहरू तल दिइएका छन्:

पर्सिड्स (Perseids): यो उल्का वर्षा प्रायः अगस्त महिनामा देखा पर्दछ र यसको स्रोत स्विफ्ट-टटल धूमकेतु हो।

लेयोनिड्स (Leonids): यो उल्का वर्षा नोभेम्बर महिनामा देखिन्छ र यसको स्रोत Tempel-Tuttle धूमकेतु हो।

जेमिनिड्स (Geminids): यो उल्का वर्षा डिसेम्बर महिनामा देखा पर्दछ र यसको स्रोत 3200 Phaethon नामक एक जिज्ञासु चट्टान हो जुन एक धूमकेतुको विशेषताहरू राख्दछ।

उल्का वर्षा हेर्नको लागि सुझावहरू

अंधकारमय स्थानमा जानुहोस्: उल्का वर्षा हेर्नको लागि, शहरको प्रकाश प्रदूषणबाट टाढा, खुला र अन्धकार क्षेत्रमा जानु पर्छ।

समीपको स्थानको स्थिति: यदि सम्भव छ भने, त्यस्तो स्थानमा जानुहोस् जहाँ आकाश खुलेको हो र जहाँ केही अवरोध नहोस्।

उच्च स्थानमा जानुहोस्: समतल क्षेत्रमा भन्दा, पहाडी स्थानमा जानुहोस्, जसले अवलोकनमा मद्दत पुर्याउँछ।

सक्नु भन्दा लामो समय आकाशमा हेर्नुहोस्: उल्का वर्षा प्रायः केही घण्टा देखि आधा रातसम्म देखा पर्न सक्छ, त्यसैले लामो समयसम्म आकाशमा हेर्न तयार रहनुहोस्।

उल्का वर्षाको महत्त्व

उल्का वर्षा केवल एक रमाइलो दृश्य हो, तर यसले खगोलशास्त्रमा पनि महत्त्वपूर्ण योगदान पुर्याउँछ। यसका द्वारा, वैज्ञानिकहरू अन्तरिक्षको कचरा र पदार्थहरूको अध्ययन गर्न सक्छन् जसले पृथ्वीको वायुमण्डलसँग कसरी अन्तर्क्रिया गर्छ भन्ने बुझ्न मद्दत पुर्याउँछ।

सारांशमा, उल्का वर्षा एक आकर्षक र चमत्कारी खगोलशास्त्रीय घटना हो जसले आकाशमा तारा झर्नेजस्तो दृश्य प्रदान गर्छ र यो प्राकृतिक प्रक्रियाको परिणाम हो।